In mijn jeugd heb ik regelmatig een dia-avond of middag meegemaakt. Je zat dan met een groep mensen in een donkere kamer en zag plaatjes op een diascherm of gewoon op de muur. Magisch vond ik het! Helemaal omdat de dia’s, kleine filmplaatjes in een frame, ondersteboven in de dia projector werden gezet. Dus in de projector zaten ze op z’n kop en daar waar het op geprojecteerd werd, zag het er normaal uit.

Psychologische projectie

Eigenlijk is dit de juiste omschrijving van psychologische projectie. Gedrag tussen mensen waarbij in de projector, de mens die iets zegt, zijn wereld op zijn kop staat en dat wat ie projecteert bij de ander zou moeten overkomen als normaal….

Dit verdient wat meer uitleg, want projectie is iets van alledag, iets wat iedereen doet, maar ook iets wat regelmatig tot problemen leidt in de connectie tussen mensen.

Een situatie is altijd neutraal-leeg. Er is niks buiten onze mind: Ons lichaam niet, de wereld niet . Wat je ziet, is een projectie van een innerlijk programma. Dat geldt voor alles: Alles wat je ziet of ervaart, is een projectie. Je ziet wat je wilt zien. Je ziet nooit de wereld, je ziet je gedachte. Zo projecteer je overtuigingen, je normen en waarden, meningen, ervaringen, je zelfbeeld en emoties.

Zodra je een emotie ervaart, kan er sprake zijn van projectie. Over het algemeen geldt dat hoe groter de emotie, des te groter de projectie én des te minder objectief we op dat moment zijn. Denk maar eens aan een moment dat je geïrriteerd bent en bijvoorbeeld in conflict komt met jouw partner of kind. Vaak kan je door de gevoelde emotie niet of minder gemakkelijk de situatie van bovenaf bekijken.

Overleving-/verdedigingsprogramma

Projectie kan een onbewust overlevingsprogramma zijn waarbij je niet de verantwoordelijkheid wilt/kunt nemen voor je eigen emoties, gedragingen of eigenschappen. Zo gebeurt het dat wij dan vaak de ander de schuld geven. Logisch, want dat is gemakkelijker. Je legt de verantwoordelijkheid dan buiten jezelf. Het “vuilnisbak-principe”. Ik gooi mijn shit er bij jou in, en ik houd jou verantwoordelijk voor mijn reactie zodat jij de rommel op moet ruimen.

Of, je herkent het vast wel dat je een keuze wilt maken en anderen jou vertellen waarom je het niet zou moeten doen. Zij projecteren hun ervaringen of angsten op jou. En wat je er dan vanuit jouw overtuiging over zegt, wordt weggewimpeld. En misschien ben jij wel onzeker en maakt dan vervolgens een keuze die niet de jouwe is.

Wond

Soms is het nog wat erger, dan krijg je ruzie met je partner waarbij je elkaar continu beschuldigt van iets: “Jij moet hier mee stoppen. Jij doet dit altijd. Jij loopt altijd weg uit een gesprek. Jij luistert nooit naar mij. Jij weet dat de vuilniszakken op vrijdag opgehaald worden en zet ze nooit buiten”. Hier worden triggers benoemd, zaken die de ander doet/niet doet en daardoor vooral bij jou, emoties aanraken. De onderliggende wond kan te maken hebben met:

• Onzekerheid, gebrek aan zelfvertrouwen
• Laag zelfbeeld
• Niet goed genoeg zijn (bestaansrecht issues)
• Verlatingsangst
• etc.

En vaak zijn dat emoties en gedachten uit vorige ervaringen, tot zelfs in de kindertijd. En waarschijnlijk ben je daar (nog) niet mee aan de slag gegaan. Hebben die emoties een wond veroorzaakt en is er een overlevingsstrategie op ontstaan: projectie.

Projecties zeggen dus meer over jezelf dan over de ander. Doet iets of iemand je pijn, dan is het altijd een projectie van jouw eigen pijn. Dat wil zeggen dat de wond die geraakt of getriggerd wordt, al in jouw aanwezig was. Je kunt dus ook nooit zeggen, jij doet mij pijn of jij hebt mij gekwetst. Omdat de pijn er al zat, en deze door de ander wordt aangeraakt.

Je schaduw

Het gebeurt ook dat bepaald gedrag van een ander jou irriteert of dat je het afkeurt. Maar omdat de ander een spiegel voor je is, zegt deze irritatie of afkeuring iets over wat Carl Jung jouw schaduw noemt. Iets wat je zelf misschien ook wel ooit hebt gedaan en waar je zelf afkeuring op hebt gekregen. Dan wordt dat gedrag gedompeld in schaamte. Bijvoorbeeld als jij als kind op straat danste en je ouders vonden dat je ermee moest stoppen, want wat moest men wel niet van jou denken, zo’n gek kind. En ook, wat moesten mensen wel niet van je ouders denken om zo’n wildebras als kind te hebben. Hier zit dan zelfs de projectie van de ouders op. Zie jij dan iemand op straat dansen, vind je daar ook iets van, en viola, daar openbaart zich jouw wond.

Als je als kind veel met afkeuring of afwijzing te maken hebt gehad, heb je waarschijnlijk ook een laag zelfbeeld. Je verontschuldigt je later vaak bij voorbaat al bij een ander en de projectie kan er dan zo uitzien:” Sorry dat de appeltaart toch niet zo goed gelukt is. Jij zult mij ook wel saai vinden. Ja, ik ben niet moeders mooiste”. Deze overlevingsstrategie zorgt er dan voor dat je jezelf eigenlijk devalueert en dat de ander alvast rekening kan houden met tegenvallers…..komt het voor jou niet zo hard aan.

Bewust worden en zelfreflectie

Vooral in liefdesrelaties zien we vaak gebeuren dat mensen op deze manier met elkaar omgaan. Onvoorwaardelijke liefde betekent dat je elkaar precies zo accepteert zoals je bent. Een relatie is om samen te delen en samen te leren. Je mag de anderen helpen zichzelf te helpen, maar nooit de problemen voor de ander oplossen, of diens wond proberen te helen.

Dus in plaats van naar de ander te wijzen, kun je beter onderzoeken waar jij op “aan” gaat. Bewust worden van je reactie en door zelfreflectie ontdekken waar deze vandaan komt. Probeer dan het probleem op te lossen zonder de ander of de situatie te veroordelen en zonder de bijbehorende emoties. Als je er op deze manier mee omgaat, word je veel minder veroordelend naar de ander, maar ook naar jezelf. De ander hoeft niet meer continu op zijn tenen te lopen of zich aan te passen omdat jij anders uit je slof schiet. En dat geldt natuurlijk ook andersom.

Je gaat uiteindelijk ook zien dat jullie waarschijnlijk allebei dezelfde pijn of wond hebben. Vaak de reden waarom mensen elkaar aantrekken, de energie van dezelfde pijn resoneert immers. Als je dat ontdekt, mag de ander aan zijn stukje werken en jij aan het jouwe.

In een relatie kun je beide al starten met vooraf in een ontspannen setting af te spreken dat zodra je ooit in een negatieve emotie terechtkomt, je even 30 min. fysiek uit het gesprek stapt. Niet om de emotie uit de weg te gaan, die zou je juist bewust mogen voelen (daar kun je weer op reflecteren op dat-, of een later moment), maar om daarna weer met wat meer helderheid het gesprek voort te zetten. Dat is verantwoordelijkheid nemen voor een gezonde communicatie, maar ook voor je eigen emoties en pijn. Helemaal mooi zou het zijn om dan terug in het gesprek aan te geven wat er met je gebeurde en aangeven dat je er mee aan de slag gaat. Zo blijf je in een liefdevolle verbinding met jezelf en de ander.

Het is natuurlijk een ander verhaal al iemand anders je op een agressieve manier te woord staat, daar mag je z.s.m. een grens aangeven en wegstappen (en misschien wel helemaal niet meer terugkomen). Gaat het hierbij om jezelf of je partner, is het goed om jullie relatie eens onder de loep te nemen.

Je kunt ook anders naar emoties kijken. Ze zien als energie die in je systeem zit en je er niet mee identificeren. Liever zeg je:” Er is boosheid in me” in plaats van “Ik ben boos”. Meer in de kant van observatie gaan zitten i.p.v. identificatie.

Hoe je nog meer met projectie om kunt gaan:

The Work van Byron Katie

Om iets over jouw projectie te ontdekken, vooral in contact met de ander. Maar ook om te herkennen dat de ander waarschijnlijk hetzelfde meemaakt of dezelfde wond heeft. Of het nou over de buurman, een collega, je partner of je kind gaat. Het is ook een goede manier om erachter te komen of alles wat je denkt of invult wel waar is. Vaak is het je eigen wond die jou op een negatieve manier naar een ander of een situatie laat kijken. Als je hiermee aan de slag gaat, ben je via neuroplasticiteit nieuwe wegen aan het maken, ofwel nieuwe gewoontes aan het leren. De oude wegen waar de pijn zat, worden dan vanzelf minder bewandeld. Zo kun je niet alleen je wond helen, maar ook jezelf herprogrammeren.

P.S. Heb je interesse in de cursus Herprogrammeren waarin Projectie ook aan bod komt, klik op de link Cursus Herprogrammeren. Je kunt ook deelnemen aan The Work huiskamergesprek of een sessie in de praktijk afspreken.

P.S.S. Ken je iemand die dit blog ook interessant zou vinden, deel het dan gerust.